МК НИ 107 Емисии на стакленички гасови од употреба на земјиште, промена на земјиште и шумарство

Земјиште, промена на земјиште и шумарство е единствен меѓу секторите што предизвикуваат емисии и понирање на стакленички гасови, коишто се прилично дисперзирани во просторот и многу променливи во времето. Обработливите површини се површини каде што има интервенции од страна на луѓето со цел да се постигнат производни, еколошки и општествени функции. Секторот Земјиште, промена на земјиште и шумарство ги опфаќа категориите Земјиште (Шумско земјиште, Обработливи површини, Пасишта, Населени места и Друго земјиште); Збирни извори и извори на емисии на други гасови од земјиштето што не се CO2; и друго. Емисите на стакленички гасови изразени како kt CO2-eq за период од 2010-2019 година, се прикажани на следниот графикон и може да се види дека трендот  е многу променлив, заради големиот удел на шумското земјиште. Уделот на овој сектор во вкупните емисии на стакленички гасови за 2019 година изнесува 17%.

Слика 1 Емисии на стакленички гасови [kt CO2-eq] од секторот Земјиште, промена на земјиште и шумарство по категории за период 2010-2019 година

Емисиите и понорите во овој сектор се главно како резултат на активностите и промените во шумското земјиште (сеча за огревно дрво, пошумување и шумски пожари, итн.) и пренамена од еден вид на употреба на земјоделското земјиште во друга. Секторот Шумарство е главниот апсорбент на стакленички гасови во Република Северна Македонија, и тоа потсекторот Земјиште од секторот Земјиште, промена на земјиште и шумарство. Ова не беше така во текот на неколку години кога бројот на шумски пожари (изгореното земјиште) значително го намали понирањето и овој сектор стана нето-емитувач на емисии. Површината со шумско земјиште, видовите дрвја (зимзелени, широколисни, мешани) и годишното пошумување и сеча на шумите се релативно стабилни. Се проценува дека во 2019 година емисиите во овој сектор се 1059,59 Gg CO₂-eq и земаат учество од 49% во вкупните емисии на стакленички гасови изразени како CO₂-eq во овој сектор и 12% во националните емисии. Емисиите од секторот Шумарство се производ на сечата за огревно дрво, како и на шумските пожари. Најпостојаниот емитувач на CO₂ се домаќинствата што користат огревно дрво за греење. Шумските пожари се втор емитувач на CO2, но тие не се постојани, и нивниот придонес во голема мера зависи од бројот на пожари, површината што ја опфаќаат и видовите дрвја во изгорените подрачја. Другата употреба на земјиштето како обработливо земјиште, пасишта, населени места и друго земјиште учествуваат во CO₂, емисијата, и во некои години може да се земат како значителни извори на емисија на овој стакленички гас. Оваа емисија главно е резултат на претворање на земјиштето од една во друга употребна, при што брзо се отстрануваат значителни количини на надземна и подземна биомаса, кое што се смета за директна загуба.

За да се процени потенцијалот за намалување на емисиите на стакленички гасови при примена на одредени мерки и политики, во рамките на TBUR, направено е моделирање на сектори, кои се составен дел од IPCC методологијата како и секторот Земјоделство, шумарство и користење на земјиште. Резултатите од трите сценраија се прикажани на следниот график.

Слика 2 Проекции на вкупните емисии на стакленички гасови [kt CO2-eq] од секторот Земјоделство, шумарство и користење на земјиште според трите сценарија WOM, WEM и WAM

При креирањето на мерките и политиките предвид беа земени сите релевантни усвоени стратешки и плански документи и беа издвоени  11 мерки се од секторот земјоделство, шумарство и користење на земјиштето. За секоја мерка во Извештајот за ублажување на климатските промени даден е табеларен преглед со сите потребни информации, прогресот на имплементација (кој опфаќа временска рамка, очекувани резултати и трошоци, надлежни субјекти и сл.), индикаторот за прогрес како и директни и идниреткни придонеси кон Целите за одржлив развој (Sustainable Development Goals – SDG).

Овие мерки се вклучени во Сценариото за ублажување кое уште се нарекува и Сценарио со постојни мерки (With Existing Measures - WEM). Покрај ова, развиено е и Поамбициозно сценарио за ублажување кое покрај постојните мерки вклучува и дополнителни мерки/политики и заради тоа уште се нарекува и Сценарио со дополнителни мерки (With Additional Measures - WAM), како и Проширено сценарио со дополнителни мерки (Extended With Additional Measures – e-WAM).

Според сценариото без мерки(Without Measures – WOM), понираните емисии во секторот Шумарство и други употреби на земјиштето во 2040 година се зголемуваат во однос на 1990 и 2005 година, но се намалуваат за 13 % во однос на 2016 година.

Според WAM и WEM, за време на целиот плански период 2017 – 2040, категоријата Шумарство и други употреби на земјиштето врши апсорпција на емисиите, која се зголемува за 15 % во однос на 2016 година (или за 147 % во однос на 2005 година).

Според економската анализа на WEM сценариото, мерките во категоријата шумарство најмногу придонесуваат за намалување на стакленички гасови во секторот Зејоделие, земјиште, промена на земјиште и шумарство – со нивното спроведување ќе се емитуваат 50,5 % помалку емисии во 2040 година. За да се постигне ова намалување, потребно е да се вложат 93 милиони евра во периодот 2020 – 2040.

Најголем дел од мерките се однесуваат на приватниот сектор, односно 90 %. Така, примената на био-јаглен може да ја намали количината на јаглерод во почвата, но може да придонесе за порозна структура на површината и хемиски својства кои му овозможуваат да ги собере и задржи хранливи материи, влага и агрохемикалии, како и да обезбеди место за микроорганизми и габите, со што се зголемува плодноста на почвата. Резултат од тоа е поздрава почва што ќе обезбеди поголема количина на вода и хранливи материи на земјоделските култури со промена на климата. Сепак, за многу од мерките постои предизвик со заостанувањето на времето помеѓу тоа кога ќе се спроведе мерка за усовршување и резултатите.