Во Законот за квалитет на амбиентен воздух, дефинирани се типовите на плански документи за заштита и подобрување на квалитетот на воздухот. Согласно законот, со цел подобрување на квалитетот на воздухот, МЖСПП досега ги има подготвено следните национални стратешки документи во кои се дефинирани мерките за редукција на емисиите во воздухот:
- Национална програма за постепена редукција на количините на емисии на одредените загадувачки супстанци на ниво на Република Македонија за период од 2012 до 2020 година која е усвоена од Владата и објавена во Сл.весник на РМ бр 108/2012.
- Национален план за заштита на квалитетот на амбиентниот за период 2013-2018 година, кој е усвоен од Владата и објавен во Сл.весник на РМ бр 170/2012.
Во процесот на подобрувањето на квалитетот на воздухот значајна е улога на ЕЛС, бидејќи согласно законските прописи истите се задолжени да подговуваат планови за квалитет на воздух во кои се дефинираат мерки за подобрување и заштита на квалитетот на воздухот. Како резултат на активната проектна соработка на МЖСПП со ЕЛС досега се подготвени Планови за подобрување на квалитетот на воздухот за град Скопје (декември 2016 година), општина Битола (април 2012 година) и општина Тетово (април 2017 година). Истите општини, имаат подготвено и краткорочни акциони планови за заштита на воздухот, во кои се дефинирани краткорочни мерки кои треба да се спроведат при надминување на праговите на алармирање на загадувачките супстанци. Плановите се усвоени од страна на советите на општините и градот Скопје.
Дополнително, би сакале да напоменаме дека проблемот со загадувањето на воздухот е комплексен проблем. Секоја институција вклучувајќи го и Министерството може да делува само во рамките на своите ингеренции. Имено, Министерствотo за животна средина и просторно планирање е задолжено за донесување на законска регулатива, подготовка за национален план за заштита на амбиенталниот воздух во кој се дефинирани мерките за заштита и подобрување на квалитетот на водухот, за мониторинг на квалитетот на амбиентниот водух.
Она што Министерството и интерсекторска работна група во која што членуваат преставници од релевантни министерства и институции, има надлежност на вршење, изготвување на препораки и предлагање на краткорочни, среднорочни и долгорочни мерки за намалување на загадувањето на амбиентниот воздух.
Ние сме свесни дека овој проблем не се решава преку ноќ бара интензивна, систематска и планска соработка на сите сектори и на сите нивоа во еден подолг временски период, за да конечно кога ќе ја отвориме веб страницата и ги видиме показателите на загадување на воздухот од нашите мерни станици кажеме дека се во ред. Во дефинирањето на мерките, во рамките на Интерсекторската работна група вложивме многу труд и време, ги анализиравме искуствата од другите европски и светски метрополи и градови и ги прилагодивме на наши услови. Начин за справување со загадувањето секадe во светот е сличен и бара добри урбанистички планови, гасификација, контрола на индустриата, возниот парк, рестрикции на движења на возила, бара воведување на алтернативни видови на превоз и посебна инфраструктура, значи бара плански и систематски пристап во решавање на проблемите и се разбира бара време и дополнителни финансии.
Мерни станици за мерење на квалитет на воздух, Скопје
Во моментот од 6 инструменти за РМ10 во Скопје, надвор од функција се 2 инструменти за РМ10: на мерното место во Гази Баба и Лисиче поради технички проблеми. По отклонување на проблемот, во најбрз можен рок истите ќе бидат вклучени во системот.
Од почетокот на претходната недела, односно од 15.11.2018 година до денес на мерните места во Скопје се бележат благи надминувања на среднодневната гранична вредност за РМ10 од 50 микрограми на метар кубен и истата била надмината 6 дена на мерното место во Центар, 7 дена во Карпош, 6 дена во Бутел и 10 дена во Ректорат. Од почетокот на оваа недела се бележи тренд на намалување на концентрациите на РМ10 и среднодневната гранична вредност во текот на вчерашниот ден не е надмината на ниту едно мерно место во Скопје.
Ligji për Cilësinë e ajrit ambiental përcakton llojet e dokumenteve të planifikimit për mbrojtjen dhe përmirësimin e cilësisë së ajrit. Sipas ligjit, me qëllim të përmirësimit të cilësisë së ajrit, MMJPH deri më tani ka përgatitur dokumentet e mëposhtme strategjike kombëtare qëpërcaktojnë masat për të reduktuar emetimet e ajrit:
• Programi Kombëtar për reduktimin gradual të sasisë së emetimeve të disa ndotësve në të gjithë Republikën e Maqedonisë për periudhën 2012 deri në vitin 2020 i cili është miratuar nga Qeveria dhe publikuar në Gazetën Zyrtare të RM nr 108/2012.
• Plani Kombëtar për Mbrojtjen e ambientit për periudhën 2013-2018, i miratuar nga Qeveria dhe publikuar në Gazetën Zyrtare të RM nr 170/2012.
Në procesin e përmirësimit të cilësisë së ajrit është një pjesë e rëndësishme e Agjencisë për konsultime (AKM)dhe marketing, sepse në pajtim me legjislacionin aktual ata janë përgjegjës për përgatitjen e planeve për cilësinë e ajrit të cilat përcaktojnë masa për përmirësimin dhe mbrojtjen e cilësisë së ajrit. Si rezultat i bashkëpunimit të projektit aktiv të MMJPH AKM tani përfshinë plane për të përmirësuar cilësinë e ajrit për qytetin e Shkupit (dhjetor 2016), Manastir (prill 2012) dhe Tetovë (prill 2017). Këto komuna kanë përgatitur një plan të veprimit afatshkurtër për mbrojtjen e ajrit, ku janë përcaktuar masat afatshkurtra që duhet të zbatohen për tejkalimin e pragjeve të alarmit të substancave ndotëse. Planet miratohen nga këshillat e komunave dhe nga qyteti i Shkupit.
Përveç kësaj, dëshirojmë të përmendim se problemi i ndotjes së ajrit është një problem kompleks. Çdo institucion, përfshirë Ministrinë, mund të veprojë vetëm brenda kompetencave të tij. Gjegjësisht Ministria e Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor është përgjegjëse për miratimin e legjislacionit, përgatitjen e një plani kombëtar për mbrojtjen e ajrit të ambientit, i cili përcakton masat për të mbrojtur dhe për të përmirësuar cilësinë e slot nxjerrjes së ajrit, monitorimin e cilësisë së së ajrit ambiental.
Ajo që Ministria dhegrupi ndërministror i punës ku bëjnë pjesë përfaqësues nga ministritë dhe institucionet përkatëse, ka autoritetin për të kryer, duke bërë rekomandime dhe propozon masa afatshkurtra, afatmesme dhe afatgjata për të ulur ndotjen e ajrit të ambientit.
Jemi të vetëdijshëm se ky problem i cili nuk zgjidhet brenda natës kërkon bashkëpunim intensiv, sistematik dhe të planifikuar në mes të të gjithë sektorëve dhe në të gjitha nivelet për një periudhë më të gjatë kohore,në mënyrë që kur të hapim ueb faqen dhe të shohim treguesit e ndotjes së ajrit e stacioneve tona matëse të themi se gjithçka është në rregull. Në përcaktimin e masave në kuadër të grupit punues ndërsektorial ne kemi investuar shumë përpjekje dhe kohë, kemi analizuar përvojën e kryeqyteteve dhe qyteteve të tjera evropiane dhe botërore dhe i kemi përshtatur me kushtet tona. Mënyra e përballjes me ndotjen gjithkund në botë është e ngjashme dhe kërkon planifikim të mirë urban, gazifikimin, kontroll të industrisë parkun rrugor, kufizime në lëvizjen e automjeteve, kërkon futjen e formave alternative të transportit dhe infrastrukturë të veçantë,do të thotëkërkon planifikim dhe një qasje sistematike për zgjidhjen e problemeve dhe kuptohet kërkon kohë dhe financa shtesë.
Stacionet matëse për matjen e cilësisë së ajrit, Shkup
Aktualisht nga 6 instrumente për PM10 në Shkup, jashtë funksionit janë 2 instrumente PM10: nëpikën matëse në Gazi Babë dhe Lisice për shkak të problemeve teknike. Pas zgjidhjes së problemit, ato do të përfshihen në sistem sa më shpejt që të jetë e mundur.
Që nga fillimi i javës së kaluar, nga 15.11.2018 e deri sot pikat matëse në Shkup treguan tejkalime të lehta të vlerës kufitar mesatare ditore për PM10 prej 50 mikrogramë për metër kub dhe është tejkaluar 6 ditë në pikën matëse në Qendër, 7 ditë nëKarposh, 6 ditë në Butel dhe 10 ditë në Rektorat. Që nga fillimi i kësaj jave vërehet një tendencë e rënies së përqendrimteve të PM10 dhe vlera kufitare mesatare ditore gjatë ditës së djeshme nuk është tejkaluar në asnjë pikë matëse në Shkup.